10 tips voor verminderen van gebruik volatiele anesthetica

Volatiele anesthetica zijn krachtige broeikasgassen. Het is daarom niet alleen economisch, maar ook ecologisch verstandig om het gebruik ervan gericht te verminderen. We vroegen prof. Jan Hendrickx, expert in de farmacokinetiek van inhalatie-anesthetica en draaggassen, naar zijn aanbevelingen voor het verminderen van de milieu-impact van het gebruik van anesthesiegassen en -dampen in ziekenhuizen. 

Effecten van volatiele anesthetica

Volatiele anesthetica veroorzaken tot 35% van de uitstoot van broeikasgassen in ziekenhuizen^[1] en zijn een belangrijke milieufactor. Het broeikaseffect van sevofluraan en het voor het milieu nog schadelijkere desfluraan, is vele malen sterker dan dat van CO₂.^[2] Daarnaast zouden ze ook potentiële gezondheidsrisico's met zich mee kunnen brengen voor het personeel en zijn ze kostenintensief. Anesthesie met volatiele anesthetica dient daarom zo te worden uitgevoerd dat er zo min mogelijk anesthetica in het milieu vrijkomen.^[3]  

De ‘ESAIC Glasgow Declaration on Sustainability in Anesthesiology and Intensive Care’, aangenomen in 2023, bevat een gedetailleerd driejarig stappenplan om de uitstoot van volatiele anesthetica te verminderen en milieuvriendelijke alternatieven op het gebied van anesthesie te bevorderen. Deze routekaart benadrukt de noodzaak om het gebruik van gefluoreerde gassen drastisch te verminderen, met name door te voldoen aan de EU-doelstellingen voor een reductie van 98% in 2050 en een verbod op desfluraan vanaf 2026.^[4]

Maatregelen om milieu-impact te verminderen

Anesthesioloog prof. dr. Jan Hendrickx van het OLV Ziekenhuis in Aalst geeft de volgende tips:

1. Pas een ‘low flow’ anesthesietechniek toe.
2. Gebruik geen desfluraan.
3. Minimaliseer het gebruik van N₂O.
4. Gebruik propofol in plaats van inhalatie-anesthetica voordat de luchtweg wordt verzekerd om de anesthesiediepte te verhogen tijdens intubatie of bij het inbrengen van het larynxmasker.
5. Minimaliseer het gebruik van een verse gasflow (FGF) boven de minuutventilatie, behalve alleen tijdens het uitwassen op bepaalde werkplekken.
6. Gebruik tijdens het inwassen een lage FGF (1 L/min of lager) met hoge verdamperinstelling en gebruik hulpmiddelen zoals MAC Brain, EEG, indexen en/of PK/PD visualisatiehulpmiddelen ter controle van de anesthesiediepte.
7. Gebruik Target Control Flow voor nauwkeurige regeling van de gasstroom.
8. Beperk de concentratie van de uitgeademde werkzame stof tot 0,8 MAC en zorg voor leeftijdscorrectie.
9. Titreer opioïden correct en maak gebruik van de synergie tussen opioïden en inhalatie-anesthetica om 0,8 MAC toe te staan. Hogere concentraties vertragen het uitwassen en verspillen anesthesiegassen.
10. Coasting.^[5]

Succes met low-flow anesthesie en AGC

‘Low-flow’ anesthesie, ondersteund door Automatic Gas Control (AGC), kan het verbruik van anesthesiegassen veilig met tot wel 58% verminderen.^[6],[7] Uit rapporten van verschillende ziekenhuizen blijkt dat het verbruik van anesthetica sterk werd verminderd en dat er aanzienlijke kostenbesparingen zijn gerealiseerd. Eén ziekenhuis voorspelt een jaarlijkse besparing van € 30.394 voor zijn anesthesieapparatuur en verwacht dat de investering in de software-upgrade in minder dan een jaar is terugverdiend.^[8] Een ander ziekenhuis wist de ecologische voetafdruk van de anesthesieafdeling met ruim 1.600.000 kg CO₂-equivalent te verkleinen.^[9]

Automatic Gas Control (AGC) is een softwarefunctie voor het reguleren van de toevoer van de verse gasflow en de concentratie van anesthesiedamp om de gespecificeerde streefwaarden voor ingeademde zuurstof (FiO₂) en de eind-tidale concentratie van het anestheticum (EtAA) te bereiken. Zodra het doel is bereikt, verlaagt AGC automatisch de verse gasflow en de toevoer van anesthesiedamp tot een minimum. Een snelheids- en voorspellingshulpmiddel geeft informatie over het verwachte verloop van de anesthesie en faciliteert de veilige toediening van ‘low-flow’ anesthesie. Hierdoor kunnen artsen de verse gasflow (FGF) en de verspilling van anesthesiegassen tot een minimum beperken. Meer informatie >>

De Duitse Vereniging voor Anesthesiologie en Intensive Care Geneeskunde (DGAI) en de Beroepsvereniging van Duitse Anesthesisten (BDA) geven specifieke aanbevelingen voor actie op het gebied van ecologische duurzaamheid in anesthesiologie en intensive care geneeskunde.^[10] Dit omvat het consequente gebruik van anesthesie met minimale flow. Ook de landelijke rapportage Barometer Groene OK in Nederland benoemt low-flow anesthesie in het actieplan voor het verminderen van de CO₂-uitstoot van Nederlandse operatiecentra.^[11]  

Referenties

[1] Karliner J SS, et al. ARUP – Health Care Without Harm. September: 1-48

[2] Richter H, Weixler S, Schuster M: Der CO2-Fußabdruck der Anästhesie. Wie die Wahl volatiler Anästhetika die CO2-Emissionen einer anästhesiologischen Klinik beeinflusst. Anästh Intensivmed 2020;61:154–161. DOI: 10.19224/ai2020.154

[3] Schuster M,Richter H, Pecher S, Koch S, CoburnM (2020) Positionspapier mit konkreten  Handlungsempfehlungen: Ökologische Nachhaltigkeit in der Anästhesiologie und Intensivmedizin. Anasth Intensivmed 61:329–339

[4] Gonzalez-Pizarro P. et al.;  the Sustainability National Representatives. European Society of Anaesthesiology and Intensive Care consensus document on sustainability: 4 scopes to achieve a more sustainable practice. European Journal of Anaesthesiology 41(4):p 260-277, April 2024. | DOI: 10.1097/EJA.0000000000001942

[5] J.F.A. Hendrickx 1, S. De Cooman, A.A.J. Van Zundert, R.E.J. Grouls, E Mortier, A M De Wolf; Coasting: worth the effort? Acta Anaesthesiologica Belgica, 2011;62(3):147-50. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22145256/   

[6] Carette R, De Wolf AM, Hendrickx JF. Automated gas control with the Maquet Flow-i. Journal of Clinical Monitoring and Computing 2016;30(3):341-6)

[7] Kalmar A. et al. Minimizing sevoflurane wastage by sensible use of automated gas control technology in the flow-i workstation: an economic and ecological assessment. J Clin Monit Comput. 2022 Jan 3. doi: 10.1007/s10877-021-00803-z

[8] 'Kostenbesparend, comfortabel en duurzaam dankzij Automatic Gas Control' -  https://www.getinge.com/nl-be/insights/nieuws/gezondheidszorg/Kostenbesparend-comfortabel-en-duurzaam-dankzij-automatic-gas-control/ 

[9] 'Getinge's Flow-i met AGC draagt bij aan het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen in het Imeldaziekenhuis' -  https://www.getinge.com/nl-be/insights/nieuws/gezondheidszorg/milieubewuste-anesthesie/

[10] Schuster M,Richter H, Pecher S, Koch S, CoburnM (2020) Positionspapier mit konkreten  Handlungsempfehlungen: Ökologische Nachhaltigkeit in der Anästhesiologie und Intensivmedizin. Anasth Intensivmed 61:329–339

[11] Nieuwenhuizen, van Kim, et al. ‘Landelijke rapportage Barometer Groene OK’, juni 2024.